ZK-Rollup Nedir?

zk-Rollup, blok zincirler üzerinde kullanılan bir ikinci katman çözümü olarak çalışmaktadır. Günümüzde ikinci katman ekosistemi için en geniş ürün yelpazesi Ethereum blok zinciri üzerinde bulunmaktadır. Layer-2 çözümleri Sidechainlerin aksine zincir güvenlikleri için güvenliği doğrudan ana zincirden almaktadırlar. En genel tabir ile Layer çözümlerinin en popüler olanları ise; zero-knowledge rollups (zk-rollups) and optimistic rollups. Zero-knowledge rollups’lar sıfır bilgi şifrelemesine dayanan bir çözümdür (örnek olarak ZK-snarks ve ZK-starks). Ethereum üzerinde EVM’yi (Ethereum Virtual Machine) ne kadar çok çalıştırısak yani ne kadar fazla ağ kullanılır ise karşımıza yüksek ağ ücreti ve ölçeklenme sorunları çıkıyor. Ethereum bloklarına baktığımızda EVM’nin ölçeklenememesinden dolayı bloklar yeterince işlem yazılamamakta ve bu da ölçeklenme sorunu ortaya çıkarmaktadır.

ZK-rollup’lar ise blokları kaplıyan işlemleri dışarı çıkarıp zk-snark ile ( zero-knowledge succinct non-interactive argument of knowledge) işleyip küçük boyutlu bir kanıt datasına dönüştürdükten sonra bu kanıtları ana zincire ekleyip bütün bu ağır işlem yükünü dışarı taşımış oluyor. Böylece ana zincir (Ethereum) ölçeklenebilir bir şekilde hızlı ve ucuz bir şekilde çalışmış oluyor. Bu ağır işlem yükü ise rolluplar üzerinde de sıkıntı yaratması gerekirken, rolluplarda bütün işlemleri merkezi bir node (düğüm) üzerinden geçiyor. Böylece sistem tıkanmadan devam edebiliyor. Elbette bu merkezi node çalışmayı durduduğu durumlarda söz konusu (yakın zamanda Arbitrum’da yaşanan sıkıntı). Ancak bu durum ana zincirdeki varıkların güvenliğini tehlikeye atmaz aksine varlıklarınız hala ana zincirde güvenli bir şekilde durmaktadır. Burada ki merkezi yapı ise sadece işlemleri onayladığı için ancak ve ancak zincirin çalışmasını durdurabilir. Özetle bu merkezi nodelar sadece ve sadece olabildiğince hızlı olarak onay verip işlem yükünü sırtlıyor ve rollup teknolojisi ise bu hızlı merkezi yapıyı merkeziyetsiz bir şekilde kullanmamızı sağlıyor.