Polkadot (DOT), özelleştirilmiş blok zincirlerin birbirleri ile güvenli ve bağımsız bir şekilde iletişim kurmalarına olanak sağlayan heterojen bir yapıya sahip blok zincirdir. Birbirlerine bağlanan zincirler kolaylıkla veri alışverişi yapabilmekte ve bu da temel anlamda yönetişim ve ölçeklenebilirlik sorunlarına çözüm sunabilmektedir. Polkadot, kurucuları arasında Dr. Gavin Wood’unda yer aldığı Web3 Vakfı tarafından uzun süredir geliştirilmiş ve Ağustos 2020 yılında piyasaya sürülmüştür.
Polkadot ekosistemi parçalanmış yapıda (çok zincirli ağ yapısı) olmasından dolayı birbiriyle paralel çalışan ağlar oluşturmak mümkündür. Oluşturulan bu ağ kullanıcıların ve proje sahiplerinin isteklerine göre yeniden dizayn edilebilmektedir. Ayrıca ekosistem içerinde bulunan diğer projeler birbirleri ile etkileşime girebilmektedirler. Bu özellikler sayesinde ekosistem sürekli olarak güncel ve işler bir halde olmaya devam edecektir.
Heterojen yapıya sahip Polkadot, çoklu zincir yapısıyla paralel zincirler üzerinden çok sayıda transferin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Polkadot yapısı itibariyle hızlı, ölçeklendirilebilir ve güvenli bir ağ yapısına sahiptir.
POLKADOT EKOSİSTEMİ BİLEŞENLERİ
Polkadot’un çok zincirli ağ yapısı parachain (paralel zincirler) olarak tanımlanmaktadır ve Polkadot ekosistemi Parachain’leride içerisine alan dört ana bileşenden meydana gelmektedir.
Relay Chain
Polkadot ağının ana zinciridir ve diğer Parachain dediğimiz zincirler bu zincire bağlanmaktadır. Bu zincir ağın güvenliğini de sağlamaktadır.
Parachain
Paralel zincir olarak da adlandıran Parachain’ler, kendi özel zincirleri ve tokenları olan ve kendi özel kullanımları için optimize edilmiş bir katmandır.
Parathread
Parathread’ler Parachain’ler ile benzer özelliklere sahip ancak, kullandıkça öde (pay-as-you-go) modeli ile çalışan ve ağa sürekli bağlantı gerektirmeyen blok zincirler için tasarlanmış bir bileşendir.
Bridge
Parachain ve Parathread’lerin Ethereum gibi harici ağlar ile iletişim kurmasına olanak sağlayarak bir nevi köprü görevi görmektedir.
Polkadot ağında bu dört ana katman sayesinde sistemin sürdürebilirliği ve güvenliği sağlanmaktadır.
Parachain ve Parathread’lere en güzel örnek ise bir bilgisayar işlemcisi örnek verilebilir. Her işlemcinin içinde yapısına göre farklı sayıda çekirdek bulunmaktadır. Bu çekirdekler aynı anda ya da birbirinden farklı zamanlarda çalışabilmektedir. Parachain’ler normal bir çekirdek gibi çalışırken, Parathread’ler gruplar halinde bir çekirdeği paylaşırlar. Günümüzde Polkadot alanında büyük bir popülariteye sahip Parachain slotlarını yeni çıkan projeler almak için birbirleri ile yarışmaktadır. Açıkladıkları yol haritaları ve proje içeriklerine göre Parachain müzayedelerine katılan projelerden komünite tarafından en çok destelenenler faaliyetlerine başlayabilecekler. Polkadot’taki ilk müzayede, 11 Kasım 2021’de başlamış ve 13 Kasım 2021’de sona ermiştir. Kazanan parachainler (Acala, Moonbeam, Astar, Parallel ve Clover) 17 Aralık 2021’de faaliyetlerine başlamışlardır.
POLKADOT KONSESÜS YAPISI
Polkadot konsensüs yapısı diğer blok zincirlerden farklı olarak çalışmaktadır. Diğer blok zincirler üzerinde POW ya da POS dediğimiz 2 farklı yapı kullanılırken Polkadot üzerinde 2 farklı protokol kullanılmakta ve bu yapı hibrit konsensüs olarak adlandırılmaktadır. Bunlardan ilki BABE (Blind Assignment for Blockchain Extension) olarak adlandırılan ve blok üretiminde kullanılan bir mekanizmadır. Bir diğeri ise GRANDPA (GHOST-based Recursive ANcestor Deriving Prefix Agreement) olarak adlandırılan ve relay chain için uygulanan bir kesinlik durum bildirgecidir. Bütün bu konsensüs mekanizması ise dört ana rolden oluşmaktadır.
Nominator
Relay Chain güvenliğini sağlamak amacıyla iyi Validator’ler tarafından seçilen ve DOT stake ederek ana zincirin güvenliğini sağlamaktadırlar. Daha basit bir anlatım ile Validator gibi 7/24 çalışan bir node (düğüm) kurmak istemeyen kullanıcılar, bir veya birden fazla Validator’ı aday göstererek elinde bulunan DOT’ları stake edebilirler.
Validator
DOT stake ederek diğer yapılardan gelen (Parachain ya da Parathread) kanıtları doğrulayarak ve diğer Validotor’lar ile iletişim ve senkronize bir şekilde zinciri güvenceye alırlar.
Collator
Kullanıcılardan parachain işlemlerini toplayarak ve Relay Chain üzerindeki Validator’lar için geçiş kanıtları üreterek parachain yapısını korumaktadırlar.
Fishermen
Bütün ağı izleyerek kötüye kullanım ya da hatalı durumları Validator’lere bildirirler. Parachainler ya da Collator’lar da ağ üzerinde bu rölü üstlenebilmektedirler.
Polkadot mimarisinin temel elementlerini anlattıktan sonra gelin bunları bir de şekil üzerinde gösterelim.
Yukarıdaki resimde gri renkteki 1 numaralı kalın halka Relay Chain’i ve üzerindeki noktalar slotları temsil etmektedir. Resim üzerindeki 2 numaralı beyaz halkalar ise Parachain’leri temsil etmektedir. 3 numaralı yeşil halkalar ise Parathread’leri ve bazı parachain ve Parathread’ler üzerinden çıkan uzun çizgiler yani 4 numaralı turuncu halka ise diğer ağlar ile olan köprüleri yani Bridge’leri temsil etmektedir. Yine fotoğraf üzerindeki diğer yapılara baktığımız zaman ise Parachain’ler ve Relay Chain arasında güvenliği ve iletişimi sağlayan Validator’lar ise 5 numaralı mavi daire içerisinde gösterilmiştir. 6 numaralı sarı daire içerisinde ise Collator’lar gösterilmiştir. Diğer konsensüs yapılarından olan Nominator ise Validator’ı aday göstererek sitemin güvenliğini sağladığı için şekilde gösterilmemektedir. Fishermen ise sabit bir yeri olmadığı için şekil üzerinde hem Collator hem Parachain yapısında yer alabilmektedir.
DOT Coin
Polkadot ekosisteminin ilerleyişi ve devamlılığı için hizmet eden kripto para birimi ise DOT coindir. DOT coin sahiplerine ekosistem içerisinde yönetim hakkı ve stake ederek sistemin güvenliği için kullanılmaktadır. Madenciliği bulunmayan coin, ekosistem üzerinden stake edilerek elinizde bulunan DOT coin miktarınızı arttırabilirsiniz. Bunun ile aynı zamanda Polkadot ekosisteminide desteklemiş olursunuz. Proje tarafından yapılan açıklamaya göre DOT coinin maximum arzı bulunmamaktadır. Enflasyonist bir yapıya sahip olan DOT, şuana kadar toplam 1 milyar adetten fazlası piyasaya sürülmüştür.
Polkadot ile ilgili daha detaylı dokümana ulaşmak için buraya tıklayınız.